BCCPAM000R00-2-02p05d00000000

ais dea, Bestetan ere adiraztera eman degun bezela, eskubidea au «bide ziurra da giza-nordana tinka- tzeko ta edonun bere eginbearr: . betetzeko; segu- rantza ta lasaitasuna ematen dio etxeko bizierari ta onuratsu zaio ere lagunarteko pakeari ta eda- penari» (18). Biltzeko ta alkar-artzeko eskubidea Gizakiak berez alkarren artean bizitzeko sortzen dira, ta ortik dator biltzeko ta alkar-artzeko duten eskubidea; eta, orobat, lagunartei beren burubi- deak betetzeko egokiago deritzan egitura emateko ta aien barruan aukeraz ta beren gisa erabakiak erdiestearren jarduteko eskubidea ere (20). Len ere «Mater et Magistra» enziklikan ekiten . denion esanaz, ezinbestezko dala lagunarte ta bi- tarteko alkarte ugari sortzea, bakoizka artuta lortu eztitezken asmoak burutzeko. Olako lagunarte ta alkarteak bear-bearrezko iritzi bear dira, giza-nor- danaren libertadeari ta betebearrei eusteko (21). Erria uzteko ta arrotzerrira egiteko eskubidea Edozein gizakiak ba du, erritar danez; eskubide norbere erri-barruan arduraz jarduteko ta egote- ko; ba du eskubide orobat erbestera egiteko ta bertan irauteko, ala konbeni ta bidezko dedifiean (22). Erri bateko edo besteko izatea ezta inolaz ere eragozpide gizona, aldi berean, erritarkide ta mun- dutarkide izan dedin, lokarri berberak alkar lotzen baititu gizaki guziak. Erritarren eskubideak Giza-nordanatik dator guzien bizimoduan egiaz eskuartzeko ta guzien onaren billa jarduteko esku- bidea. Gure aurreko Pio XII’ak zionez, «gizona, gizon danez, zernai gauz ez-egikari bezela baiio, aitzitik gizartearen sustrai, jasoin (zimendu) ta el- buru bezela artu bear da» (23). Norkbere eskubideak lege-arauz zaitzea ere, ots,