BCCCAP00000000000000000001092

7 telle ou telle autre vérité 1 • Par contre la volonté reste toujours maîtresse d'elle-même,, libre de poser ou non son acte, vers t,el objet ou vers tel autre: ''Voluntas autem ad proprium actum eliciendum opposito modio se habet, ut dictuni est prius" 2 • Par ta:pport aux actes des puissances inférieures, l'intellect n'est pas même une puissance activ,e proprement dite 3 • Donc l'intellect n'est pas rationnel ni par rapport à ses propres actes, ni par rapport aux actes des autres puissances qui lui sont subordonnées; bien plus, il est irr:ationnel, et seulement on peut dire rationnd dans le sens qu'il est indispensable à 11'actualis,ation de la faculté rationelle: la volonté: "Et ita (intellectus), non solum non est ràtionalis respecta actus proprii, sed nec complectivia rationalis respecta actus extrin'seci in quo dirigit, imo praecise sumptus etiam respecta extrinseci est irrationalis, 'solummodo autem secundum quid rationalis, in quantum praeexigitur ad actum potentiae rationalis" 4. Met. IX, q. 15 n. 6. Mais une fois posé cet acte de connaissance indispensable à l'action de la volonté, son rôle est fixé; tandis que pour saint TholI).as (S. I, II, q. 9, a. 1) l'intellect exerce une véritable causalité dans l'acte ultérieur de la volonté, pour Duns Scot pas; celle-ci ne saurait être soumise à une puissance de :nature inférieure à l!a ·sienne. La v•olonté absolument indé– terminée à ses propres actes, les réalise toute seule, et <elle agit sur l'intel- 1 Et sic (sel. Inte:llectus relate ad proprium actum) intellectus cadit sub na– tura; est enim ex se determinatus ad inteHigendum, et non habet in potestate sua intel!igere ,et non intelligere, sive circa complexa, ubi potest habere contrarium ac– tum. Non habet etiam iUos in potestate sua assentive et dissentive in tantum, quod si etiam aliqua una notitia sit oppositorum oognitorum, ut vidietur Aristoteles di– cere, adhuc r,espectu illius cognitionis non est' intellectus ex se indeterminatus, imo neces,sario tune elicit intellectionem, sieut aliam quae ess·ent unius cogniti. Met. IX, q. 15, n. 6. 2 Met. IX, q. 15, n. 6. 3 Intellectus hoc modo (i. e. res,pectu ad actum potentiarum inferiorum) non habet rationem potentiae activaie propriae dictae. Et hoc modo videtur Aristote1es loqui et ponetie ta!,em ordinem (sel. dîvisionem potentiarum in rationalem et irra– tiona,lem) quod primo requiritur aliquaHs notitia oppositorum. Sed ista non ,est ex se suffidens ad aliquid causandum extra, quià tune faceret opposita; hoc non videtur sequi nisi quia intèllectus etiam cog11oscens oppos,ita quantum ad illud causalitatis quod habet resp,ectu eorum fiendorum extra, ex se e,st determinatus ad illud cuius est. Met. IX, q. 15, n. 6. 4 Itaque si potentia rationalis dicatur ab Aristotele inteUectus, differentia dic– ta ,sic inteHigenda est, secundum supra posita, sibi non convenit re~pectu actus pro– prii; nec in quantum per actum suum concurrit ad actum potentiae inferioris, prae– cise sumendo actum suum, sed utroque modo cadit sub natura; ca.dit autem sub alio membro, in quantum subest per actum suum actibus voluntatis. Ibid. n. 7.

RkJQdWJsaXNoZXIy NDA3MTIz