BCCCAP00000000000000000000383

44 DB I'\Il'EDDIEXTJS AD:'.TIS:i!ONIS ,ID NOVITHTVM vel aptins (1 ): «deceptio al teri us delibera te et fraudulenter commissa, qua hic inducitur ad pone11dum determinatum actnm juridicum> (2). Quatuor requiri videntur ad hoc ut habeafrr dolus in quocunque 11egotio jurídico: a) actns 11ocivi, sen apti ad nocumentum producendum; b) talia requiruntur artificia seu deceptionis media, qnae sint in se satis gravia, quaeve superent circumveniendi rationPm seu solertiam in negotiis huma11is communiter adhiberi solitam; e) inkntio decipiendi alterique nocendi; d) nPxus ~ausalis inter artif1ciu111 dolo~e adhibitum et actum juridicum ab agente positum. Dolus regulariter exercetur per actus positivos; conjungitur autem cum simulatíone. Sed, ut patet, dolus etiam committi potest omissione; immo reticentia veri potest etiam generare dolum, quamvis generatim reticentia dolosa proprie non datur nisi !ex imponat obligationem loquendi. Nihil refert an dolus a partibus proveniat, ve! a tertia persona, etiam insciis candidato et Superiore, nec interest quo fine vel qua intentione dolus inferatur. Semper irritum reddit ir1gressum ipsum Novitiatus. Dolus essentialiter duos parit effectus, quibus in praxi generatim additur tertius, ex se accessorius. Primarias et directas doli effectus hic est, quod in mentem agentis errorem excitat ve! sa ltem errurem fortuitum jam exsistentem culpabiliter confirmat, sub cujus erroris influxu agens determinatur ad agendum seu ad ponendum actum juridicum determinatum. Alter effectus omni dolo malo essentialiter proprius, in hoc consistit quod injuriam facit decepto, in quanturn eum fraudulenter et quasi coactive ad actum ponendum impellat ideoque ejus libertatem agendi injuste laedat. Tertías effectus demum, ex se accessorius, sed in praxi fere semper cum dolo, praesertim in contractibus. connexus, in hoc consistit quod actus ex dolo positus alteri (sive ipsi dolum inducenti sive tertio) favorem, decepto vero injustum praejudicium seu damnum afferat. Dolus, ut patet, potest esse cum errore substantiali conjunctus, et tune ex jure naturae et jure positivo hac de causa inducit actus nullitatem (3). Jam vero, qua11do sermo est de dolo et de ipsius effectibus propriis non tantum abstrahitur ab errare substantiali ve! aequiparato sed hi abesse supponuntur et tantum errorem accidenbilem dolum produxisse. Principium generale circa efficaciam dolí qua tali specifice propriam enuntiatur a Codice J. C. i11 can. 103, § 2: «Actus positi... ex dolo, valent, nisi aliud jure caveatur; sed possunt ad norrnam can, 1684-1689 per judicis sentenliam rescindí, sive ad petitionem partislaesae sive ex officio». lgitur actus ex dolo positus ex se valet; quia coactio moralis, per artificia fraudulenter in intellectum et mediante intellectu in voluntatem agentis in juste exercita, ex (1) L.1,§2,DIV,3 12) M1c111ELs, o. c., vol 1, p. 535. (3) Can. 104.